آیا تا به حال احساس کرده‌اید نیرویی ناپیدا، تصمیم‌های روزمره‌تان را پیش از آن‌که خودتان دست به انتخاب بزنید، جهت می‌دهد؟ کتاب بیداری تازه‌ترین اثر لوران گونل ــ نویسندهٔ پرفروش فرانسوی و استاد روایت‌های تحول فردی ــ درست از همین پرسش آغاز می‌شود و خواننده را قدم به قدم به قلب بزرگ‌ترین دسیسهٔ دوران معاصر، یعنی مهندسی افکار عمومی، می‌کشاند. داستان طیف وسیعی از مخاطبان را ــ از دوستداران تریلرهای اجتماعی گرفته تا علاقه‌مندان ادبیات انگیزشی و تحلیل رسانه ــ درگیر می‌کند؛ زیرا نشان می‌دهد «قدرتِ پنهان» چگونه با ترکیب بی‌رحمانهٔ سرمایه، فناوری و پروپاگاندا می‌تواند مرز میان حقیقت و توهّم را محو کند. خلاصهٔ رسمی «کتاب جیبی» فرانسه از همین الآن هشدار می‌دهد: «تام، مهندس جوان، در کشوری بیم‌زده گرفتار می‌شود؛ حاکمان برای کنترل جامعه مقرراتی آزادی‌سوز تصویب می‌کنند و دوستی یونانی به او می‌آموزد که ترس مردم به چه‌کار اربابان قدرت می‌آید.»
چرا کتاب بیداری نقطهٔ عطفی در کارنامهٔ گونل است؟
لوران گونل (متولد ۱۰ اوت ۱۹۶۶ در لَهَی‑له‑رُز) نویسنده‌ای است که نامش برای مخاطبان ایرانی با «مردی که می‌خواست خوشحال باشد» گره خورده است. او اقتصاد خواندهٔ دانشگاه پاریس‑دوفین، دانش‌آموختهٔ علوم انسانی در سوربن و مربی کارگاه‌های توسعهٔ فردی در اروپا و آمریکا است. گونل در کتاب‌های پیشینش بیشتر بر «روان‌شناسی تغییر فردی» تمرکز داشت؛ اما در «بیداری» با جسارتی کم‌سابقه سراغ «سیستم» رفته و نشان می‌دهد چگونه مهندسی ترس، دموکراسی را تهدید می‌کند. همین دگرگونی، جایگاه رمان را از اثری خودیاری، به هشداری ادبی‑سیاسی ارتقا می‌دهد. نثر پرکشش او اجازه می‌دهد مضامین پیچیدهٔ اقتصاد رسانه، الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی و پروژه‌های قدرت نرم، بدون نیاز به پیش‌زمینهٔ دانشگاهی، فهم شود. کافی است چند فصل اول را ورق بزنید تا ببینید چطور غبار تبلیغات از روی واقعیّت‌ها کنار می‌رود ــ و دقیقاً همان لحظه است که عنوان «بیداری» معنا پیدا می‌کند.
چکیدهٔ داستان؛ از دلهره تا روشنگری
در فضای نیمه‌دیستوپیایی رمان بیداری، دولتی ناشناس با استناد به «شرایط فوق‌العاده» قوانین محدودکننده وضع می‌کند و رسانه‌های جریان اصلی، شُعار «برای امنیت، کمی آزادی قربانی کنیم» را تکرار می‌کنند. تام، قهرمان رمان، ابتدا همراه با اکثریت، این محدودیت‌ها را می‌پذیرد؛ اما پس از دیدار با دوست دیرینه‌اش، آندریاس، درمی‌یابد ترسِ مردم ــ از بیماری، بیکاری یا بحران‌های ساختگی ــ به ابزاری برای سودآوری کارتل‌های چندملیتی بدل شده است.
این کشف او را وارد سفری پر حادثه می‌کند: از لابی‌های دارویی تا اتاق فکرهای سیاسی. فرمول قصه شبیه تریلرهای کلاسیک است، اما «بیداری» چیزی بیش از یک سرگرمی است؛ چون پیام روشن دارد: «وقتی می‌ترسیم، حاضر می‌شویم همه‌چیزمان را واگذار کنیم تا کسی خیال کند از ما محافظت می‌کند.» گونل ترجیح می‌دهد به‌جای موعظه مستقیم، خطر را در شمایل داستانی ملموس نشان دهد و نتیجه را به قضاوت خواننده بسپارد.
«بیداری» تازه‌ترین حلقهٔ این زنجیره است؛ رمانی که تمام مؤلفه‌های آشنا در آثار قبلی ــ سفر قهرمان، مکاشفهٔ درونی و لحن امیدبخش ــ را حفظ می‌کند، اما ابعاد جمعی‑سیاسی به آن می‌افزاید. بدین ترتیب، خواننده نه‌تنها با بحران هویت شخصیت اصلی، بلکه با تهدید بزرگ‌تر جامعهٔ بشری روبه‌رو می‌شود.
مترجم این کتاب نگین قلی زاده، دانش آموخته ادبیات فرانسه از دانشگاه شیراز است، در ادامه بخشی از مقدمه ی مترجم درباره ی کتاب را خواهیم داشت: صدای مترجم: حقیقت‌هایی که فریاد می‌شوند.
«این کتاب، حقیقت‌های تلخ دنیای امروز را فریاد می‌کشد؛ دنیایی که در آن افکار ما دیگر به خودمان تعلق ندارند. هر خط از این اثر، پرده از بازی پیچیده و بی‌رحمانه‌ای برمی‌دارد که در آن رسانه‌ها، میلیاردرهای انگشت‌شمار و شرکت‌های چندملیتی نقش اصلی را ایفا می‌کنند… در دل این روایت، نویسنده تصویری تیره اما واقعی از جهانی ارائه می‌دهد که در آن سیاستمداران با توییت‌های حساب‌شده، شبکه‌های اجتماعی با الگوریتم‌های دقیق و صاحبان ثروت با منابع بی‌پایان، زندگی ما را به صحنهٔ نمایشی بدل کرده‌اند که کارگردانانش خودشان هستند.»
«این کتاب، حقیقت‌های تلخ دنیای امروز را فریاد می‌کشد؛ دنیایی که در آن افکار ما دیگر به خودمان تعلق ندارند. هر خط از این اثر، پرده از بازی پیچیده و بی‌رحمانه‌ای برمی‌دارد که در آن رسانه‌ها، میلیاردرهای انگشت‌شمار و شرکت‌های چندملیتی نقش اصلی را ایفا می‌کنند… در دل این روایت، نویسنده تصویری تیره اما واقعی از جهانی ارائه می‌دهد که در آن سیاستمداران با توییت‌های حساب‌شده، شبکه‌های اجتماعی با الگوریتم‌های دقیق و صاحبان ثروت با منابع بی‌پایان، زندگی ما را به صحنهٔ نمایشی بدل کرده‌اند که کارگردانانش خودشان هستند.»
بخش‌های بعدی مقدمه به‌طور خاص به ما ایرانیان هشدار می‌دهد که چگونه دستکاری عواطف جمعی ــ چه از سوی جریان‌های داخلی چه خارجی ــ می‌تواند ظرفیت تاریخی شور و همبستگی‌مان را علیه خودمان به کار بگیرد. این فرازها نشان می‌دهد چرا «بیداری» صرفاً ترجمهٔ یک رمان خارجی نیست؛ بلکه آیینه‌ای است مقابل جامعهٔ ما.
برشِ جهانی، تأثیر بومی
شاید بپرسید خواندن روایتی که ظاهراً دربارهٔ کشوری دیگر است، چه ربطی به زندگی ایرانی امروز دارد؟ پاسخ را خود رمان می‌دهد: ترس، قابل صادرات است! همان سازوکارهایی که در داستان برای توجیه مقررات محدودکننده و سودآوری انحصارها به کار می‌رود، در جهان واقعی هم مسبوق به سابقه است؛ از عملیات روانی در انتخابات گرفته تا تنظیم افکار عمومی در بحران‌های بهداشت جهانی. ذکر نام‌هایی مانند ترامپ و ماسک در مقدمهٔ مترجم، یادآور می‌شود که «ابرروایت ترس» مرزی نمی‌شناسد؛ پس مطالعهٔ آن برای هر شهروندی که می‌خواهد «محو تماشا» نباشد، واجب است.
چرا باید همین حالا «بیداری» را بخوانیم؟
برای تقویت جایگاه سایت در نتایج گوگل، استفاده از بک لینک قدرتمند اهمیت زیادی دارد. بک لینک قدرتمند از سایت‌های معتبر و مرتبط باعث افزایش اعتبار دامنه و دیده شدن صفحات سایت می‌شود. استفاده از این روش بازدید هدفمند جذب کرده و رشد طبیعی سایت را تضمین می‌کند. ترکیب بک لینک قدرتمند با محتوای ارزشمند، بهترین نتیجه را برای ارتقای سئو سایت ایجاد می‌کند.
روایتِ نفس‌گیر، محتوای عمیق: گونل با همان سبک داستان‑محور، مفاهیم سنگین جامعه‌شناسی رسانه را بدل به مسیر پرتعلیق می‌کند؛ بدون احساس خستگی، درس جدی می‌گیرید.
آمیزهٔ امید و هشدار: لحن کتاب در عین انتقادی‌بودن، سرشار از امکان است؛ می‌گوید: اگر آگاه شویم، می‌توانیم قواعد بازی را عوض کنیم.
ارتباط مستقیم با زیست ایرانی: از دو قطبی‌سازی رسانه‌ای تا «موج‌های فضای مجازی»، همه را در نخستین صفحهٔ شبکه‌های اجتماعی خود تجربه کرده‌ایم.
دعوت به بیداری
در روزگاری که سرعت گردش اخبار مجال تأمل را از ما ربوده است، «بیداری» مانند فرصتی است برای مکث؛ برای این‌که بفهمیم «چه می‌بینیم»، «به چه می‌اندیشیم» و «چه کسی پشت پردهٔ این دیدن و اندیشیدن ایستاده است». کتاب حاضر را می‌توان هم به‌عنوان رمان خواند، هم به‌عنوان راهنمای تشخیص فریب رسانه‌ای. نسخهٔ فارسی «بیداری» با جلد نرم و طراحی ساده، از طریق سامانه‌های فروش آنلاین کتاب و کتاب‌فروشی‌های معتبر سراسر کشور در دسترس است. کافی است با یک جست‌وجوی کوتاه، آن را سفارش دهید و سفر تان را ــ که شاید بازتاب سفر ذهنی خودمان باشد ــ آغاز کنید.
همچنین می‌توانید نسخه آنلاین کتاب بیداری را از طریق لینک طاقچه دریافت کنید.
در جهانی که هر ثانیه تولید داده، دروغ و «فکت بدلی» سر به فلک می‌کشد، «بیداری» یادآوری می‌کند: آگاهی تنها سلاحی است که هیچ قدرتی نمی‌تواند از ما برباید؛ مگر آن‌که خودمان واگذارش کنیم. خوش‌بیایید به ضیافت آگاهی!
مشخصات کتاب
کتاب بیداری
نویسنده: لوران گونل
مترجم: نگین قلی‌زاده
ناشر فارسی: سنجاق
تعداد صفحات: ۱۶۰
سال انتشار نسخهٔ اصلی: ۲۰۲۲
سال انتشار ترجمه: ۱۴۰۳ هجری خورشیدی